De Wereldtentoonstelling in Amsterdam

Mijn grootvader Petrus Kornelus van Klaveren werd geboren op 17 november 1872 in Amsterdam. 75 jaar en twee wereldoorlogen later – op 16 juni 1948 – is hij in Amsterdam overleden.

In mei 1883 zei de oude Kornelus van Klaveren tegen zijn 10-jarige zoon: “Pietje, op de Drassige weide * is de Wereldtentoonstelling, wat zou je er van zeggen als wij daar morgen eens samen naar toe lopen?”
Pietje keek naar de ogen van zijn vader die hem over de rand van de krant aankeken. Het kwam niet vaak voor dat zijn vader tijd had voor een uitstapje.
Piets vader ging verder, “Weet je wat ik hier in de krant lees?

Dat aan Heineken op de Wereldtentoonstelling een extra privilege verleend is.”

“Privilege, wat is dat vader?” vraagt Pietje.
“Ze mogen nu op hun bierflesjes zetten: Diplôme d’Honneur, wat zoveel betekent  als Diploma van Eer.”
“Is dat goed vader?” vraagt Pietje.
“Zeer zeker, jongen,” antwoordt zijn vader, “het is in ieder geval een grote eer.”

Samen op pad

Op een miezerige zondagochtend gingen vader en zoon op pad, met een sjaal om hun nek en als enige bagage een pakje shag.
Pietje moest nog maar een paar maanden naar school, toen hij een baantje als fietsjongen bij de slager kon krijgen. Voorlopig alleen voor de – woensdag- en zaterdagmiddag-. Hij heeft dat baantje met beide handen aangepakt, want elke cent was natuurlijk welkom. Ook was het belangrijk, dat als zijn schooltijd er op zat, hij al goed ingewerkt zou zijn. Hierdoor zou hij bij de slagerij al meteen een baan voor de hele week kunnen krijgen. Tenminste als hij volgens de slager voldeed … nou daar zorgde Pietje wel voor! Als je dan je eerste salaris thuis bracht kreeg je van vader een pakje shag, want als je werkte was je een man en elke man rookte.
Het was een flinke wandeling van de Jordaan naar De Drassige Weide. Maar lopen waren ze gewend, daar werd niet over gemopperd, als je wat wilde zien, dan moest je er lopend naartoe. 
Ze waren al bij de Van Baerlestraat toen Piet ineens enthousiast zei, “hé vader, kijk daar is, een aanplakbiljet van de Wereldtentoonstelling!”
“Leuk hoor jonge, maar het aanplakbiljet wat  ik daar zie, is belangrijker” zei zijn vader op een belerende toon. “Dat is namelijk een plattegrond en op een plattegrond kun je precies zien waar je heen moet. Ik zal je bijvoorbeeld eens laten zien waar het Nederlands paviljoen zich bevindt.”
Als ze aankomen bij het toegangshek** van het tentoonstellingsterrein zegt vader met een voornaam gezicht tegen zijn zoon, “Luister Piet, als de meester morgen op school aan je vraagt: wie heeft de Wereldtentoonstelling naar Amsterdam gehaald, wat zeg je dan?” 
Piet haalt zijn schouders op.
“Dan zeg je: meneer, dat weet ik van mijn vader, dat was de Franse ondernemer Edouard Agostini.”

Het was druk op de wereldtentoonstelling. Zo ongeveer de halve stad was op het grote evenement aanwezig. De meeste mensen waren gekomen om het nieuwe wonder genaamd Elektrische licht te aanschouwen.
Als ze op het terrein van de wereldtentoonstelling aan komen, lopen ze eerst naar het Nederlandse paviljoen. Voor het paviljoen zien ze een groot  standbeeld van Jan Pieterzoon Coen staan.
“Vader zullen we hier eerst naar binnen gaan”, vraagt Piet.
“Ja, Piet dit gaat over onze koloniën, dat is interessant.” 
Ze zien een Javaanse kampong, ze zien een muziekpaviljoen en een brandkast. Ze kijken hun ogen uit.
Ze gaan van het ene paviljoen naar het anderen, ze zien ook een apparaat dat telefoon genoemd word.
“Zie je Piet, wat een interessante dingen je hier tegen komt,” zegt vader. “Jammer dat we geen potlood en papier bij ons hebben, anders kon je mooi woorden als brandkast en telefoon opschrijven, want je zult zien, daar gaan we beslist meer van horen, net als die elektrische lampen.”
„Ik ga die woorden onthouden vader, zegt Piet.”
Er zijn 28 landen op de tentoonstelling vertegenwoordigd. Het is allemaal teveel om op te noemen en zeker te veel om in één dag te bekijken.

Het begon zachtjes te regenen.
“Goh Piet, vader ziet dat het al bijna vier uur is. We moeten op huis aan.”
„We hebben nog lang niet alles gezien”, zegt Piet.
„Ja zoon, het is groot … maar moeders wacht thuis met het eten.”
“Ik heb best honger vader.”
“Ja Piet, ik zou ook wel wat lusten. Dan gaan we flink doorlopen. Moeder heeft heerlijke gortepap gemaakt. En het is zondag, dus misschien heeft moeders wel bruine suiker gehaald, maar ik beloof niks, hoor jonge.”
“Ik hoop het vader … lekker gortepap met bruine suiker!”  

Warme gortepap

„Goh, jongens, wat zijn jullie nat. Doen jullie gauw je kleren uit en hang ze bij de kachel,” zei moeder hoofdschuddend, “Anders hebben jullie morgen natte kleren an je lijf.”  
“Moeder, we hebben zoveel gezien, zei Pietje, “Er hingen glazenballen met licht er in … vader, hoe heten die ook al weer?”
“Elektrische lampen jonge.” 
“O ja, dat was mooi, je hoeft ze niet aan te steken, je draait gewoon aan een knoppie en ze branden.”
“Ach ja jonge, maar zulke dingen zijn alleen voor rijke mensen weggelegd”, zei vader.
“Ga jullie nou maar gauw zitten, anders koelt jullie pap af,” zei moeder.
“Hebben we bruine suiker?” vroeg Pietje.
“Hè, ik wou jullie er mee verrassen,” zei moeder.  
“En dat doe je!” zei vader knipogend naar Piet.

Na het eten zijn ze erg moe, maar toch raakten ze niet uit gepraat over de belevenissen van die dag.

Toen het Pietjes bedtijd was stapte hij moe maar voldaan zijn bed in. Z’n ouders dronken bij de olielamp nog een kopje thee. Toen was het ook voor hun tijd om naar de bedstee te gaan. “Kom meid, we gaan maffen,” zei de Oude Nelis gapend.

* De Drassige weide een veld achter. het huidige Rijksmuseum.
**Het toegangshek van het Vondelpark is als enigen overgebleven van de wereldtentoonstelling.

Copyright Ⓒ 2016 – 2019 P. Schwank